W poprzedniej lekcji zapoznaliśmy się z funkcjami w VBA - poznaliśmy schemat działania funkcji, nauczyliśmy się tworzyć własne funkcje, podawać do nich argumenty wejściowe oraz przypisywać ich wynik do zmiennych.

Wiele popularnych operacji w VBA nie wymaga jednak tworzenia własnych funkcji, ponieważ w języku tym wbudowanych jest wiele gotowych funkcji, które z powodzeniem mogą być wykorzystane w kodzie. Tematem tej lekcji będą właśnie funkcje wbudowane.

Poniżej znajdziesz szczegółowe omówienie wszystkich istotnych na ten moment funkcji. Niektóre funkcje, które będą mogły Ci się przydać w przyszłości, zostały na razie pominięte, ponieważ korzystają z elementów, które nie zostały jeszcze omówione (np. tablic) i mogłyby tylko wprowadzić niepotrzebny zamęt (funkcje te będą sukcesywnie omawiane w dalszej części kursu).

Po zapoznaniu się z opisem każdej z funkcji polecam przetestować jej działanie wpisując kilka przykładów w oknie Immediate.

Spora część funkcji wbudowanych ma swoje odpowiedniki wśród tradycyjnych funkcji excelowych, wykorzystywanych w arkuszu. Czasem mogą się jednak one nieco różnić składnią lub sposobem działania, na co zwróciłem szczególną uwagę podczas ich opisywania.

Funkcje wbudowane zostały podzielone na następujące kategorie:

• Funkcje tekstowe
• Funkcje liczbowe
• Funkcje daty i czasu
• Funkcje konwersji i informacyjne
• Funkcje arkuszowe

Poniżej znajdują się odnośniki do omówionych funkcji tekstowych:

• Łączenie tekstów (&)
• Kod ASCII znaku (Asc)
• Znak o podanym kodzie ASCII (Chr)
• Formatowanie tekstu (Format)
• Sprawdzanie czy jeden tekst zawiera się w drugim (InStr)
• Zamiana na małe lub wielkie litery (UCase, LCase)
• Początkowy lub końcowy fragment tekstu (Left, Right)
• Środkowy fragment tekstu (Mid)
• Usuwanie zbędnych spacji (LTrim, RTrim, Trim)
• Długość tekstu (Len)
• Zamiana fragmentu tekstu na inny (Replace)
• Tekst od tyłu (StrRevers)
• Powtarzanie tekstu n razy (String)
• Nazwa miesiąca lub dnia tygodnia (MonthName, WeekdayName)

Aby połączyć ze sobą dwie lub więcej zmiennych tekstowych, należy połączyć je znakiem &.

Jeżeli połączysz ze sobą tym znakiem zmienne innego typu, zostaną one automatycznie przekonwertowane do typu tekstowego.

Funkcja Asc zwraca kod ASCII znaku podanego jako argument znak.

Jeżeli argument tekstowy znak jest dłuższy niż jeden znak, funkcja Asc zwraca kod ASCII pierwszego znaku tej zmiennej. Tak więc przykładowo wynik funkcji Asc("a") będzie identyczny jak wynik działania funkcji Asc("abc").

Funkcja wygeneruje błąd, jeżeli jako argument zostanie podany pusty ciąg znaków "" lub nieistniejąca zmienna.

Odpowiednikiem funkcji Asc wśród funkcji arkuszowych jest funkcja =KOD(Tekst).

Funkcja Chr zwraca znak, który odpowiada kodowi ASCII podanemu jako argument.

Mimo iż w dokumentacji VBA jako argument tej funkcji podano zmienną typu Long, co sugerowałoby, że może ona przyjmować bardzo szeroki zakres wartości, w rzeczywistości podanie jako argument liczby spoza zakresu 0-255 spowoduje wygenerowanie błędu. Wynika to z faktu, że tablica ASCII zawiera tylko znaki ponumerowane od 0 do 255.

Funkcja ta zwraca podany argument Expression sformatowany do postaci określonej przez argument Format.

Argument Format jest wprawdzie opcjonalny, ale zastosowanie funkcji Format z jego pominięciem jest zupełnie pozbawione sensu, ponieważ zwraca dokładnie tę samą wartość, która została podana jako argument Expression.

Jeżeli jako argument Expression zostanie podany tekst to funkcja Format, niezależnie od wartości drugiego argumentu - Format, zwróci tak naprawdę ten sam tekst w niezmienionej postaci.

Dopiero w sytuacji, gdy jako argument Expression podana jest liczba lub data, działanie funkcji Format może przynieść jakieś korzyści.

Poniżej znajduje się wykaz wartości, jakie może przyjąć argument Format, wraz z krótkim opisem postaci, jaką przybiera wówczas wynik funkcji.

Funkcja Format nie ma swojego odpowiednika wśród funkcji arkuszowych.

Funkcja InStr sprawdza czy tekst podany jako argument SzukanyTekst jest zawarty w tekście podanym jako argument PrzeszukiwanyTekst. Sprawdzanie rozpoczyna się od znaku określonego na podstawie argumentu liczbowego LiczbaPoczatkowa.

Jeżeli tekst SzukanyTekst nie zostanie odnaleziony w tekście PrzeszukiwanyTekst funkcja zwraca wartość 0. Jeśli natomiast funkcja odnajdzie szukany tekst w przeszukiwanym tekście zwraca pozycję, na której został on odnaleziony.

Funkcja wygeneruje błąd w przypadku podania jako argument Start wartości nie będącej liczbą dodatnią.

Odpowiednikiem funkcji InStr w arkuszu jest funkcja =ZNAJDŹ(Szukany_tekst, W_tekście, [Liczba_początkowa]).

Zwróć jednak uwagę na różnicę składni pomiędzy funkcją arkuszową ZNAJDŹ, a funkcją InStr w VBA - obie funkcje mają zupełnie inną kolejność argumentów. Ponadto, w funkcji arkuszowej argument Liczba_początkowa jest opcjonalny i przy jego pominięciu domyślnie otrzymuje wartość 1, w funkcji VBA argument Liczba_Poczatkowa musi być podany obowiązkowo.

Funkcja LCase zwraca wartość argumentu tekst zapisaną małymi literami, natomiast funkcja UCase wartość tego argumentu zapisaną wielkimi literami.

W przypadku podania jako argument liczby, funkcja zwraca taką samą wartość jak podany argument, z tym że wynik nie jest już liczbą, lecz tekstem reprezentującym wartość liczbową (o różnicach pomiędzy liczbą a tekstem reprezentującym tę samą liczbę była mowa w lekcji czwartej).

Odpowiednikiem funkcji LCase w arkuszu jest funkcja =LITERY.MAŁE(tekst).

Odpowiednikiem funkcji UCase w arkuszu jest funkcja =LITERY.WIELKIE(tekst).

Powyższe funkcje - Left oraz Right - zwracają fragment tekstu znajdujący się odpowiednio z lewej i prawej strony wartości tekst podanej jako argument.

Długość zwracanego ciągu znaków jest uzależniona od liczby podanej jako argument dlugosc.

Argument dlugosc musi być liczbą dodatnią lub zerem. W przypadku podania liczby ujemnej funkcja wygeneruje błąd.

Jeżeli argument dlugosc jest większy niż długość tekstu tekst podanego jako argument, wówczas funkcja zwraca całą wartość argumentu tekst.

Przykładowo zapis funkcji Left("abc", 5) oznaczałby, że chcesz uzyskać 5 pierwszych znaków od lewej z tekstu abc. Tekst ten ma jednak tylko trzy znaki, ale funkcja w takiej sytuacji nie wygeneruje błędu tylko zwróci całą wartość argumentu tekst, czyli w tym przypadku abc.

Odpowiednikiem funkcji Left w arkuszu jest funkcja =LEWY(tekst, liczba_znakow).

Odpowiednikiem funkcji Right w arkuszu jest funkcja =PRAWY(tekst, liczba_znakow).

Funkcja Mid pozwala zwrócić fragment jakiegoś tekstu. W przeciwieństwie do funkcji Left i Right, dzięki którym można zwrócić tylko fragment z początku lub końca tekstu, funkcja Mid pozwala także na uzyskanie fragmentu ze środka podanego tekstu.

Funkcja wymaga podania dwóch obowiązkowych argumentów:

• tekst - argument tekstowy; jest to tekst, z którego będzie wydobywany fragment,
• start - argument liczbowy; musi być liczbą dodatnią, w przypadku podania liczby ujemnej lub zera funkcja wygeneruje błąd; argument start określa, w którym miejscu argumentu tekst ma się rozpoczynać zwracany fragment (jeżeli np. start wynosi 3 oznacza to, że zwracany fragment będzie się rozpoczynał od trzeciego znaku argumentu tekst).
  Jeżeli wartość argumentu start jest większa niż długość argumentu tekst, funkcja zwróci pusty ciąg znaków.

Dodatkowo funkcja Mid posiada argument opcjonalny len. Pozwala on określić ile znaków ma liczyć zwracany fragment tekstu.

Wartość podana jako argument len musi być liczbą nieujemną.

Jeżeli len wynosi 0, zwracana wartość jest pustym ciągiem znaków.

Jeżeli argument len jest pominięty, funkcja zwraca fragment od znaku określonego przez argument start aż do końca całego tekstu bazowego.

Odpowiednikiem funkcji Mid w arkuszu jest funkcja =FRAGMENT.TEKSTU(tekst, liczba_początkowa, liczba_znaków).

Powyższe trzy funkcje zwracają wartość tekstową, która jest identyczna jak wartość wejściowego argumentu tekst, z tym wyjątkiem, że pozbawiona jest początkowych lub końcowych spacji.

Funkcja LTrim usuwa spacje tylko z lewej strony argumentu tekst, funkcja RTrim tylko z jego prawej strony, natomiast funkcja Trim z obu stron.

Funkcje LTrim i RTrim nie mają odpowiedników wśród funkcji arkuszowych.

Odpowiednikiem funkcji Trim w arkuszu jest funkcja =USUŃ.ZBĘDNE.ODSTĘPY(tekst).

Istnieje jednak pewna różnica w działaniu obu tych funkcji. Arkuszowa funkcja USUŃ.ZBĘDNE.ODSTĘPY usuwa również zbędne spacje wewnątrz podanego tekstu. Jeżeli jako argument tej funkcji podasz przykładowo tekst " zbędne    odstępy ", w którym zbędne spacje występują także w środku tekstu (oba wyrazy są rozdzielone kilkoma spacjami zamiast jedną), funkcja usunie je również i zwróci wynik zbędne odstępy.
Jeżeli postąpiłbyś tak samo z funkcją Trim w języku VBA, usunęłaby ona tylko zbędne spacje z początku i końca tekstu, a nie ruszyłaby tych wewnątrz tekstu, więc zwrócony wynik miałby wartość zbędne    odstępy.

Funkcja Len zwraca długość podanego argumentu tekstowego tekst.

Funkcja Len generuje błąd, jeżeli podany argument nie jest tekstem.

Odpowiednikiem funkcji Len w arkuszu jest funkcja =DŁ(tekst).

Funkcja Replace pozwala zamienić fragment występujący w jakimś tekście na inny.

Funkcja wymaga podania trzech obowiązkowych argumentów:

• Expression: argument tekstowy, reprezentuje tekst wyjściowy, w którym ma być dokonana zamiana;
• Find: argument tekstowy, reprezentuje fragment tekstu, który ma być zamieniony;
• Replace: argument tekstowy, reprezentuje fragment tekstu, który ma się pojawić zamiast fragmentu określonego w argumencie Find.

Jeżeli funkcja ma przykładowo postać Replace("tekst tekst tekst", "ks", "xx"), kompilator odszuka w tekście tekst tekst tekst wszystkie wystąpienia ks i w każdym miejscu, w którym je odnajdzie, usunie je, wstawiając w to miejsce tekst xx. Wynikiem takiej funkcji byłby więc tekst texxt texxt texxt.

Funkcja Replace umożliwia także podanie dwóch argumentów opcjonalnych:

• Start: argument liczbowy; argument Start musi być liczbą dodatnią; działa identycznie jak funkcja Mid; określa od którego znaku podstawowego tekstu Expression ma być podany wynik funkcji;
  jeżeli przykładowo podasz jako argument Start liczbę 5, to funkcja Replace zamieni wszystkie znaki, jakie ma do zamienienia, ale przy zwracaniu wyniku dodatkowo utnie cztery pierwsze znaki i poda wynik dopiero od piątego znaku.
• Count: argument liczbowy; argument Count musi być liczbą dodatnią; określa ile razy ma być dokonana zamiana tekstu Find na tekst Replace;
  jeżeli zmodyfikujesz omówiony przed momentem przykład do postaci Replace("tekst tekst tekst", "ks", "xx", 1, 2), a więc określisz dodatkowo, że argument Count wynosi 2 (czyli tylko dwa razy ma nastąpić zamiana) to wynikiem takiej funkcji będzie texxt texxt tekst. Wprawdzie w wyjściowym argumencie Expression fragment tekstu ks występuje 3 razy, ale argumentem Count określasz, że tylko dwa pierwsze z tych wystąpień powinny zostać zamienione na xx, a pozostałe mają pozostać nienaruszone.

Odpowiednikiem funkcji Replace w arkuszu jest funkcja =PODSTAW(Tekst, Stary_tekst, Nowy_tekst, Wystapienie_liczba).

Drobną różnicą pomiędzy arkuszową funkcją PODSTAW a funkcją Replace w VBA jest ostatni argument (Wystapienie_liczba w funkcji arkuszowej i Count w funkcji VBA). W funkcji VBA, jak przed chwilą wspomniano, argument ten określa ile początkowych wystąpień szukanego tekstu ma zostać zamienionych na nowy tekst, natomiast w funkcji arkuszowej PODSTAW argument ten określa, które wystąpienie ma zostać zamienione (wartość 2 oznaczałaby więc, że tylko drugie wystąpienie szukanego tekstu zostanie zamienione na nowy tekst).

Funkcja StrReverse zwraca podany w argumencie tekst przedstawiony wspak.

Funkcja StrReverse nie ma swojego odpowiednika wśród funkcji arkuszowych.

Funkcja String zwraca znak określony w argumencie Znak tyle razy, ile wynosi argument Liczba.

Argument Znak powinien być pojedynczym znakiem. Jeżeli zamiast tego będzie on składał się z większej liczby znaków, funkcja i tak uwzględni tylko pierwszy z nich.

Funkcja wygeneruje błąd, jeżeli argument Liczba nie będzie liczbą nieujemną lub jeżeli argument Znak będzie pustym ciągiem znaków.

Funkcja String nie ma swojego odpowiednika wśród funkcji arkuszowych.

Zbliżone działanie prezentuje funkcja =POWT(tekst, ile_razy), jest jednak ona o wiele przydatniejsza, ponieważ pozwala powtarzać tekst o dowolnej długości, a nie tylko pojedynczy znak.

Funkcje MonthName i WeekdayName nie mają swoich odpowiedników wśród funkcji arkuszowych.

Poniżej znajdują się odnośniki do omówionych funkcji liczbowych:

• Podstawowe operacje matematyczne
• Wartość bezwzględna liczby (Abs)
• Funkcje trygonometryczne (Atn, Cos, Sin, Tan)
• Liczba e i jej potęgi (Exp)
• Logarytm naturalny (Log)
• Znak liczby (Sgn)
• Pierwiastek kwadratowy (Sqr)
• Zaokrąglanie liczb (Round)
• Część całkowita liczby (Int)
• Zamiana na inne systemy liczbowe (Oct, Hex)
• Generowanie liczb losowych (Rnd)

Operatory obsługujące podstawowe operacje matematyczne wyglądają w VBA podobnie, jak w tradycyjnym arkuszu Excela:

OPERACJA	OPIS
a^b	podniesienie liczby a do potęgi b
-a	zmiana znaku liczby a
a*b	mnożenie liczby a przez liczbę b
a/b	dzielenie liczby a przez liczbę b
a\b	dzielenie całkowite liczby a przez liczbę b (zwraca tylko część całkowitą wyniku dzielenia)
a Mod b	zwracanie reszty z dzielenia liczby a przez liczbę b
a+b	dodawanie liczb a i b
a-b	odejmowanie liczb a i b

Kolejność wykonywania działań jest identyczna jak przedstawiono w powyższej tabeli, z tym tylko zastrzeżeniem, że mnożenie i dzielenie są operacjami równorzędnymi, podobnie jak dodawanie i odejmowanie, a o kolejności ich wykonania decyduje kolejność zapisu.

Aby zmienić kolejność działań można ująć działanie, które ma otrzymać wyższy priorytet, w nawiasie.

Funkcja Abs zwraca wartość bezwzględną liczby, a więc dla liczb dodatnich i zera zwraca wartość identyczną jak argument Number, natomiast dla liczb ujemnych zwraca wartość argumentu Number pomnożoną razy -1. Typ wartości zwracanej przez funkcję Abs jest identyczny jak typ podany w argumencie Number.

Jako argument Number musi być podana wartość typu liczbowego. Podanie w argumencie innej wartości, np. tekstowej, spowoduje wygenerowanie błędu.

Odpowiednikiem funkcji Abs w arkuszu jest funkcja =MODUŁ.LICZBY(liczba).

Powyższe funkcje zwracają odpowiednio arcus tangens, cosinus, sinus oraz tangens z argumentu Number.

Liczba podawana jako argument Number jest określona w radianach.

Jako argument Number musi być podana wartość typu liczbowego. Podanie w argumencie innej wartości, np. tekstowej, spowoduje wygenerowanie błędu.

Odpowiednikami powyższych funkcji trygonometrycznych w arkuszu są odpowiednio =ATAN(liczba), =COS(liczba), =SIN(liczba) oraz =TAN(liczba).

Funkcja Exp zwraca w wyniku liczbę e podniesioną do potęgi określonej w argumencie potega.

Jako argument potega musi być podana wartość typu liczbowego. Podanie w argumencie innej wartości, np. tekstowej, spowoduje wygenerowanie błędu.

Odpowiednikiem funkcji Exp w arkuszu jest działająca identycznie funkcja o takiej samej nazwie =EXP(potega).

Funkcja Log zwraca logarytm naturalny z liczby podanej jako argument liczba.

Jako argument liczba musi być podana dodatnia wartość liczbowa. Podanie w argumencie innej wartości, np. zera, liczby ujemnej lub tekstu, spowoduje wygenerowanie błędu.

Odpowiednikiem funkcji Log w arkuszu jest funkcja =LN(liczba).

Funkcja Sgn zwraca znak liczby podanej jako argument liczba.

Jeżeli podany argument jest ujemny wynikiem działania funkcji jest -1.

Jeżeli argumentem jest liczba 0, funkcja zwraca w wyniku 0.

Jeżeli podany argument jest dodatni, funkcja zwraca 1.

Jako argument Number musi być podana wartość typu liczbowego. Podanie w argumencie innej wartości, np. tekstowej, spowoduje wygenerowanie błędu.

Odpowiednikiem funkcji Sgn w arkuszu jest funkcja =ZNAK.LICZBY(liczba).

Funkcja Sqr zwraca pierwiastek kwadratowy z liczby podanej jako argument liczba.

Jako argument liczba musi być podana nieujemna wartość liczbowa. Podanie w argumencie innej wartości, np. liczby ujemnej lub tekstu, spowoduje wygenerowanie błędu.

Odpowiednikiem funkcji Sqr w arkuszu jest funkcja =PIERWIASTEK(liczba).

Funkcja Round dokonuje zaokrąglenia liczby podanej jako argument Liczba.

Jako argument Liczba musi być podana wartość typu liczbowego. Podanie w argumencie innej wartości, np. tekstowej, spowoduje wygenerowanie błędu.

Opcjonalny argument IleZnakow określa do ilu liczb po przecinku ma zostać zaokrąglona liczba. Argument IleZnakow musi być liczbą nieujemną. Jeżeli argument IleZnakow nie zostanie podany przy wywoływaniu funkcji, liczba jest domyślnie zaokrąglana do części całkowitych.

Odpowiednikiem funkcji Round w arkuszu jest funkcja =ZAOKR(liczba;liczba_cyfr).

Różnice pomiędzy tymi funkcjami polegają na tym, że w funkcji arkuszowej argument liczba_cyfr jest obowiązkowy, a nie opcjonalny tak jak w funkcji VBA, a ponadto, w przeciwieństwie do funkcji VBA, może on przyjmować wartości ujemne.

Funkcja Int obcina całą część ułamkową liczby i zwraca tylko część całkowitą liczby.

Nie należy mylić funkcji Int z funkcją Round, która zaokrągla liczby w górę lub w dół w zależności od wartości części ułamkowej. Funkcja Int zawsze zaokrągla w dół, bez względu na to, ile wynosi część ułamkowa.

Funkcja Int przypomina działaniem funkcję arkuszową =LICZBA.CAŁK(liczba;[liczba_cyfr]).

Różnica polega na tym, że funkcja Int zawsze obcina całą część ułamkową i pozostawia tylko część całkowitą, natomiast funkcja arkuszowa LICZBA.CAŁK pozwala również pozostawić określoną liczbę znaków po przecinku.

Funkcje Oct i Hex zamieniają argument Liczba odpowiednio na zapis w systemie ósemkowym i szesnastkowym.

Jako argument Liczba musi być podana wartość typu liczbowego. Podanie w argumencie innej wartości, np. tekstowej, spowoduje wygenerowanie błędu.

Wartości zwracane przez funkcje Oct oraz Hex są tekstami.

Funkcje Hex i Oct nie mają swoich odpowiedników wśród funkcji arkuszowych.

Funkcja Rnd zwraca liczbę losową z zakresu od 0 do 1.

Losowość liczb wygenerowanych przez funkcję Rnd() pozostawia tak naprawdę wiele do życzenia, więc jeżeli potrzebujesz liczb w 100% losowych nie zalecane jest ślepe zawierzanie funkcji Rnd().

Odpowiednikiem funkcji Rnd w arkuszu jest funkcja =LOS().

Poniżej znajdują się odnośniki do omówionych funkcji daty i czasu:

• Tworzenie daty i czasu (DateSerial, TimeSerial)
• Aktualna data i czas (Date, Time, Now, Timer)
• Składniki daty lub czasu (Year, Month, Day, Hour, Minute, Second)
• Numer dnia tygodnia (Weekday)
• Dodawanie dat (DateAdd)
• Różnica pomiędzy dwiema datami (DateDiff)
• Obliczanie numeru dnia, tygodnia itp. w roku kalendarzowym (DatePart)

Funkcje DateSerial i TimeSerial pozwalają stworzyć wartość typu datowego poprzez podanie poszczególnych wartości daty lub czasu.

Przykładowo zapis DateSerial(2010, 12, 31) zwróci datę 31 grudnia 2010, natomiast wynikiem funkcji TimeSerial(15, 8, 12) będzie godzina 15:08:12.

Obie powyższe funkcje są elastyczne, ponieważ wartość podawanych składników nie musi się ograniczać do ich maksymalnie przyjętych wartości.

Przykładowo tworząc datę za pomocą funkcji DateSerial numer miesiąca nie musi zawierać się w przedziale 1-12 (chociaż tylko tyle jest miesięcy), ale równie dobrze może przyjmować wyższe wartości, a nawet wartości ujemne. Podobnie liczba dni nie musi zawierać się w przedziale 1-31, liczba godzin może wykraczać poza przedział 1-24, a liczba minut i sekund poza zakres 1-60.

W sytuacji, gdy któryś z elementów daty lub czasu przekracza jego dopuszczalny zakres, modyfikacji ulega poprzedzający go składnik.

Przykładowo w zapisie DateSerial(2000, 14, 1) liczba miesięcy została określona na 14. W związku z tym, że miesięcy w roku jest tylko 12, liczba miesięcy odpowiada tak jakby jednemu pełnemu rokowi plus dwóm miesiącom. Dlatego też do liczby lat określonej w tym przykładzie na 2000 zostaje dodany jeden rok, natomiast liczba miesięcy przyjmuje wartość 2 (miesiące pozostałe po przypisaniu dodatkowych lat), a cały zapis jest równoznaczny z zapisem DateSerial(2001, 2, 1).

Podobnie wygląda sytuacja z określaniem czasu. W przykładowym zapisie TimeSerial(13, 75, 21) liczba minut została określona na 75, co jest równoznaczne z jedną pełną godziną i 15 pozostałymi minutami, dlatego też wynikiem tej funkcji będzie godzina 14:15:21.

Analogicznie, w przypadku podania jako argument liczby ujemnej, odpowiednia liczba zostaje odjęta od elementu daty lub godziny poprzedzającego składnik z ujemną wartością.

Przykładowo w zapisie TimeSerial(14, -5, 0) liczba minut została określona jako -5. Jak łatwo się domyślić, jest to równoznaczne z odjęciem 5 minut od godziny 14:00:00, więc wynikiem tej funkcji będzie godzina 13:55:00.

Nieco inaczej wygląda sytuacja z liczbami ujemnymi w funkcji DateSerial. Wynika to z faktu, że godziny, minuty czy sekundy mogą naturalnie przyjmować wartość 0 i nie jest to nic niezwykłego, natomiast dla miesięcy i dni minimalną wartością jest 1.

Dlatego też w przykładowym zapisie DateSerial(2000, 0, 1), mimo że liczba miesięcy nie jest liczbą ujemną lecz zerem, kompilator przy wykonywaniu tej funkcji zinterpretuje to tak jakby miał odjąć jeden miesiąc od daty 2000-01-01 i zwróci w wyniku datę 1999-12-01. Zapis DateSerial(2000, -1, 1) będzie natomiast oznaczał, że od daty 2000-01-01 należy odjąć dwa miesiące, mimo że jako numer miesiąca podana jest liczba -1, ponieważ liczba -1 jest mniejsza od minimalnego dopuszczalnego numeru miesiąca (czyli 1) właśnie o 2.

Odpowiednikami funkcji DateSerial i TimeSerial w arkuszu są funkcje =DATA(rok;miesiąc;dzień) oraz =CZAS(godzina;minuta;sekunda).

Funkcja Date zwraca wartość typu daty i czasu, reprezentującą aktualną datę systemową.

Funkcja Time zwraca wartość typu daty i czasu, reprezentującą aktualny czas systemowy.

Funkcja Now jest połączeniem funkcji Date oraz Time i zwraca wartość reprezentującą aktualną datę i czas systemowy.

Funkcja Timer zwraca liczbę, reprezentującą ilość sekund, jakie upłynęły od północy.

Powyższe funkcje mogą być też zapisywane w edytorze kodu z pominięciem nawiasu.

W momencie pisania tego zdania (czyli 17 października 2010 o godzinie 16:08) powyższe funkcje zwróciły następujące wartości:

FUNKCJA	WYNIK	UWAGI
Date()	2010-10-17
Time()	16:08:28
Now()	2010-10-17 16:08:28
Timer()	58108,7	tyle sekund upłynęło od północy do godziny 16:08:28

Odpowiednikiem funkcji Date() w arkuszu jest funkcja =DZIŚ().

Odpowiednikiem funkcji Now() w arkuszu jest funkcja =TERAZ().

Funkcje Time() i Timer() nie mają swoich odpowiedników wśród funkcji arkuszowych.

Wymienione wyżej funkcje pozwalają na uzyskanie informacji o poszczególnych składnikach jakiejś daty.

Jako argument Data musi zostać podana zmienna typu datowego (lub liczba, gdyż jak zostało wyjaśnione w lekcji czwartej, każda data posiada swoją liczbową reprezentację; w takim przypadku należy jednak pamiętać, aby liczba mieściła się w przedziale od -657 434 do 2 958 465).

Odpowiednikami powyższych funkcji w arkuszu są kolejno:
=ROK(liczba_kolejna),
=MIESIĄC(liczba_kolejna),
=DZIEŃ(liczba_kolejna),
=GODZINA(liczba_kolejna),
=MINUTA(liczba_kolejna),
=SEKUNDA(liczba_kolejna).

Funkcja Weekday zwraca numer dnia tygodnia na podstawie daty podanej jako argument Data.

Dodatkowo funkcja umożliwia podanie opcjonalnego argumentu FirstDayOfWeek określającego, który dzień tygodnia ma być uznawany za pierwszy dzień tygodnia.

Argument FirstDayOfWeek musi przyjąć którąś z następujących wartości (wartości te muszą być wpisane bez cudzysłowów, są to tzw. wyliczenia, które zostaną omówione w dalszej części kursu):

WARTOŚĆ	PIERWSZY DZIEŃ TYGODNIA
vbUseSystemDayOfWeek	używa ustawień systemowych
vbMonday	poniedziałek
vbTuesday	wtorek
vbWednesday	środa
vbThursday	czwartek
vbFriday	piątek
vbSaturday	sobota
vbSunday	niedziela

Odpowiednikiem funkcji Weekday w arkuszu jest funkcja =DZIEŃ.TYG(Data, [zwracany_typ]).

Funkcja DateAdd pozwala dodać do daty podanej jako argument Data odpowiednią liczbę dni, tygodni, miesięcy itd.

Funkcja składa się z trzech obowiązkowych argumentów:

• Interval - argument typu tekstowego; określa w jakich jednostkach czasu będzie określony dodawany przez Ciebie okres.
  W poniższej tabelce przedstawiono wartości jakie może przyjmować argument Interval wraz z wyjaśnieniem, jakiej jednostki czasu dotyczą.
  Próba podania jako argumentu Interval wartości spoza tej tabelki zakończy się wygenerowaniem błędu Run-time error '5': Invalid procedure Call or argument.

  WARTOŚĆ INTERVAL	DODAWANE JEDNOSTKI CZASU
  "yyyy"	Lata
  "q"	Kwartały
  "m"	Miesiące
  "ww"	Tygodnie
  "d"	Dni
  "h"	Godziny
  "n"	Minuty
  "s"	Sekundy

• Number - argument liczbowy określający ile danych jednostek ma zostać dodanych do daty bazowej.
  Argument Number może przyjmować zarówno liczby ujemne (wówczas podany okres czasu jest odejmowany od daty bazowej) jak i dodatnie.
• Data - argument typu datowego reprezentujący datę bazową, do której ma być dodawany podany okres czasu.

Funkcja DateAdd nie ma swojego odpowiednika wśród funkcji arkuszowych.

Funkcja DateDiff pozwala wyznaczyć różnicę pomiędzy dwiema datami wyrażoną w różnych jednostkach czasu - latach, miesiącach, tygodniach, dniach, godzinach itd.

Funkcja składa się z trzech obowiązkowych argumentów:

• Interval - argument typu tekstowego; określa w jakich jednostkach czasu będzie określona różnica pomiędzy dwiema datami.
  W poniższej tabelce przedstawiono wartości jakie może przyjmować argument Interval wraz z wyjaśnieniem, jakiej jednostki czasu dotyczą.
  Próba podania jako argumentu Interval wartości spoza tej tabelki zakończy się wygenerowaniem błędu Run-time error '5': Invalid procedure Call or argument.

  WARTOŚĆ INTERVAL	DODAWANE JEDNOSTKI CZASU
  "yyyy"	Lata
  "q"	Kwartały
  "m"	Miesiące
  "ww"	Tygodnie
  "d"	Dni
  "h"	Godziny
  "n"	Minuty
  "s"	Sekundy

• Data1 i Data2 - argumenty typu datowego określające daty, pomiędzy którymi ma być wyliczona różnica.
  Wartość Data1 jest odejmowana od wartości Data2.

Oprócz tego w funkcji DateDiff zdefiniowane są dwa argumenty opcjonalne pozwalające wyznaczyć sposób określania pełnych tygodni (istotne tylko przy wyliczaniu różnicy w tygodniach, czyli podaniu jako argument Interval wartości "ww").

Pierwszy z tych argumentów to FirstDayOfWeek, pozwalający określić, który dzień tygodnia ma być uważany za jego początek.

Argument FirstDayOfWeek musi przyjąć którąś z następujących wartości (wartości te muszą być wpisane bez cudzysłowów, są to tzw. wyliczenia, które zostaną omówione w dalszej części kursu):

WARTOŚĆ	PIERWSZY DZIEŃ TYGODNIA
vbUseSystemDayOfWeek	używa ustawień systemowych
vbMonday	poniedziałek
vbTuesday	wtorek
vbWednesday	środa
vbThursday	czwartek
vbFriday	piątek
vbSaturday	sobota
vbSunday	niedziela

Drugi argument opcjonalny to FirstWeekOfYear, pozwalający określić, który tydzień ma być uznawany za pierwszy tydzień roku.

Argument FirstWeekOfYear musi przyjąć którąś z następujących wartości (wartości te muszą być wpisane bez cudzysłowów, są to tzw. wyliczenia):

Funkcja DateDiff nie ma swojego odpowiednika wśród funkcji arkuszowych.

Funkcja DatePart pozwala określić w którym dniu roku, dniu miesiąca itp. przypada określona data.

Funkcja składa się z dwóch obowiązkowych argumentów:

• Interval - argument typu tekstowego; określa w jakich jednostkach czasu będzie wyrażony wynik funkcji.
  W poniższej tabelce przedstawiono wartości jakie może przyjmować argument Interval wraz z wyjaśnieniem, jakiej jednostki czasu dotyczą.
  Próba podania jako argumentu Interval wartości spoza tej tabelki zakończy się wygenerowaniem błędu Run-time error '5': Invalid procedure Call or argument.

  WARTOŚĆ INTERVAL	TYP ZWRACANEGO WYNIKU
  "yyyy"	numer roku
  "q"	numer kwartału
  "m"	numer miesiąca
  "ww"	numer tygodnia w roku
  "y"	numer dnia w roku
  "d"	numer dnia w miesiącu
  "w"	numer dnia w tygodniu (na podstawie wartości argumentu FirstDayOfWeek)
  "h"	Godziny
  "n"	Minuty
  "s"	Sekundy

• Data - argument typu datowego określający datę bazową, dla której wyliczany jest numer dnia, miesiąca itd.

W funkcji DatePart zdefiniowane są też dwa argumenty opcjonalne: FirstDayOfWeek oraz FirstWeekOfYear.

Pierwszy z tych argumentów - FirstDayOfWeek - pozwala określić, który dzień tygodnia ma być uważany za jego początek.

Argument FirstDayOfWeek musi przyjąć którąś z następujących wartości (wartości te muszą być wpisane bez cudzysłowów, są to tzw. wyliczenia, które zostaną omówione w dalszej części kursu):

WARTOŚĆ	PIERWSZY DZIEŃ TYGODNIA
vbUseSystemDayOfWeek	używa ustawień systemowych
vbMonday	poniedziałek
vbTuesday	wtorek
vbWednesday	środa
vbThursday	czwartek
vbFriday	piątek
vbSaturday	sobota
vbSunday	niedziela

Drugi argument opcjonalny - FirstWeekOfYear - pozwala z kolei określić, który tydzień ma być uznawany za pierwszy tydzień roku.

Argument FirstWeekOfYear musi przyjąć którąś z następujących wartości (wartości te muszą być wpisane bez cudzysłowów, są to tzw. wyliczenia, które zostaną omówione w dalszej części kursu):

WARTOŚĆ	PIERWSZY TYDZIEŃ ROKU
vbFirstFourDays	za pierwszy tydzień roku jest uznawany pierwszy tydzień, który posiada przynajmniej cztery styczniowe dni; jeżeli więc 1. stycznia przypada w piątek, 2. stycznia w sobotę, a 3. stycznia w niedzielę, to dopiero kolejny tydzień jest uznawany za pierwszy tydzień nowego roku
vbFirstFullWeek	za pierwszy tydzień roku jest uznawany pierwszy tydzień, który w całości obejmuje tylko dni styczniowe; jeżeli więc przykładowo w poniedziałek był 31. grudnia, to dopiero kolejny tydzień uznawany jest za pierwszy tydzień nowego roku
vbFirstJan1	za pierwszy tydzień roku uznawany jest tydzień, w którym przypada 1. stycznia
vbUseSystem	domyślne ustawienie systemowe

Funkcja DatePart nie ma swojego odpowiednika wśród funkcji arkuszowych.

Funkcje konwersji danych zajmują się zamianą jednego typu danych na inny. Funkcje informacyjne służą natomiast do uzyskiwania informacji na temat zmiennych.

Poniżej znajdują się odnośniki do omówionych funkcji konwersji i informacyjnych:

• Konwersja do typu logicznego (CBool)
• Konwersja do typu tekstowego (CStr)
• Konwersja do typów liczbowych (CByte, CInt, CLng, CSng, CDbl, CCur)
• Konwersja do typu daty i czasu (CDate)
• Sprawdzanie typu zmiennej (TypeName)
• Sprawdzanie czy wartość zmiennej jest liczbą (IsNumeric)
• Sprawdzanie czy wartość zmiennej jest datą (IsDate)

Funkcja CBool zwraca wartość logiczną True lub False na podstawie argumentu Expression.

Dopuszczalnymi wartościami dla argumentu Expression są wszystkie liczby oraz wartości tekstowe True i False.

Dla każdej innej wartości argumentu Expression funkcja wygeneruje błąd.

Funkcja zwraca wartość False w sytuacji, gdy argument Expression ma wartość tekstową False lub wartość liczbową 0.

Wartość True jest natomiast zwracana w sytuacji, kiedy jako argument Expression podana jest wartość tekstowa True lub wartość liczbowa inna niż 0.

Funkcja CStr zwraca tekstowy odpowiednik argumentu Expression.

Jako argument Expression funkcji CStr może być podana wartość dowolnego typu.

Powyższe funkcje konwertują argument Expression do odpowiedniego typu liczbowego.

Jako argument Expression każdej z powyższych funkcji może być podana wartość liczbowa, data lub reprezentacja tekstowa liczby, ale tylko taka, która nie przekracza zakresu typu zwracanego w wyniku.

Przykładowo dla funkcji CByte, która zwraca w wyniku wartości typu Byte, jako argument mogą być podane tylko liczby lub reprezentacje tekstowe liczb z zakresu 0-255 (bo tylko taki zakres obejmuje typ Byte), natomiast dla funkcji CInt liczby i reprezentacje tekstowe liczb z zakresu od -32 768 do 32 767.

Funkcja CDate konwertuje argument Expression do postaci daty lub czasu.

Jako argument Expression można podawać liczby z zakresu od -657 434 do 2 958 465 oraz tekstowe reprezentacje dat lub liczb.

Funkcja TypeName zwraca nazwę typu zmiennej lub wartości podanej jako argument VarName.

Funkcja TypeName jest bardzo elastyczna i nie generuje błędów nawet w przypadku podania jako argument nieistniejącej zmiennej - w takiej sytuacji funkcja zwraca tekst Empty.

Jedyną sytuacją, w której funkcja TypeName generuje błąd, jest próba wywołania jej bezpodania argumentów.

Funkcja IsNumeric sprawdza czy zmienna lub wartość podana jako argument Expression jest liczbą. Funkcja zwraca wartość typu Boolean: True dla wyrażeń liczbowych oraz False dla nieliczbowych.

Funkcja IsNumeric zwraca wartość True także dla tekstowych reprezentacji liczb. Natomiast dla dat, mimo iż każda data posiada swoją reprezentacją liczbową, funkcja ta zwraca wartość False.

Funkcja IsNumeric jest tak samo elastyczna jak opisywana przed momentem funkcja TypeName i generuje błąd tylko w przypadku próby wywołania jej bez podania argumentu.

Funkcja IsDate sprawdza czy zmienna lub wartość podana jako argument Expression jest datą. Funkcja zwraca wartość typu Boolean: True dla dat i tekstowych reprezentacji dat oraz False dla zmiennych i wartości nie będących datami.

Mimo że, jak już kilkukrotnie zostało wspomniane, każda data posiada swoją liczbową reprezentację i w wielu sytuacjach kompilator automatycznie konwertuje liczby na odpowiadające im daty, funkcja IsDate zwraca wartość False dla wartości i zmiennych liczbowych.

Funkcja IsDate jest tak samo elastyczna jak opisywana wcześniej funkcja IsNumeric i generuje błąd tylko w przypadku próby wywołania jej bez podania argumentu. W odróżnieniu jednak od funkcji IsNumeric, w przypadku podania jako argument nieistniejącej zmiennej funkcja zwraca wartość False.

Pisząc makra z użyciem języka VBA możesz korzystać również z większości tradycyjnych funkcji arkuszowych, takich jak np. =WYSZUKAJ.PIONOWO(), =MAX(), =MIN() itd.

To na pewno doskonała wiadomość dla osób dobrze zaznajomionych z funkcjami arkuszowymi, które zaczynają dopiero swoją przygodę z VBA, ponieważ od początku będą mogły korzystać w programowaniu z elementu, który już świetnie znają.

Spośród funkcji arkuszowych w VBA nie są dostępne te, które mają swoje dokładne odpowiedniki wśród opisanych wcześniej funkcji wbudowanych.

Wykorzystanie w VBA funkcji arkuszowych wymaga przede wszystkim znajomości ich angielskich nazw. Jeżeli nie znasz angielskich nazw funkcji, na końcu tego podrozdziału znajdziesz tabelkę zawierającą wykaz funkcji arkuszowych, wraz z ich angielskimi odpowiednikami.

Aby skorzystać w VBA z funkcji arkuszowych musisz poprzedzić ich nazwę poleceniem Applicaton.WorksheetFunction., a następnie wpisać nazwę funkcji.

Postać ogólna przedstawia się więc następująco:

 

zmienna = Application.WorksheetFunction.nazwaFunkcji(argumenty)

Kiedy wpiszesz w edytorze VBA polecenia Application.WorksheetFunction. (zwróć uwagę na kropki po każdym z tych słów kluczowych!), edytor wyświetli listę rozwijaną zawierającą nazwy wszystkich dostępnych funkcji, tak jak pokazano na poniższym rysunku:

Używając w VBA funkcji arkuszowych zwracaj uwagę na zgodność typów podanych przez Ciebie argumentów z typami wymaganymi przez daną funkcję.

W przypadku niektórych funkcji, po wpisaniu jej nazwy i nawiasu otwierającego, edytor VBA wyświetla ramkę z podpowiedzią na temat wymaganych typów argumentów.

Na poniższym rysunku przedstawiono przykład wywołania w VBA funkcji arkuszowej =ASC(), zwracającej kod znaku, dla której edytor VBA wyświetlił podpowiedź wskazującą, że podany musi zostać argument typu tekstowego.

Jednak dla innych funkcji edytor VBA wyświetla tylko informację o wymaganej liczbie argumentów, nie informując o wymaganych typach.

Przykładem takiej funkcji jest zaprezentowana poniżej funkcja =WYSZUKAJ.PIONOWO() (ang. VLOOKUP()), dla której edytor VBA wyświetlił informację o trzech argumentach wymaganych i jednym opcjonalnym, nie podając jednak żadnych wskazówek na temat ich typów.

Szczegółowy opis funkcji oraz argumentów przez nie wymaganych możesz znaleźć klikając dwukrotnie wybraną funkcję w oknie Wstawianie funkcji (otwieranie tego okna zostało omówione w poprzedniej lekcji).

Poniższa tabelka zawiera wykaz wszystkich funkcji arkuszowych dostępnych w Excelu 2003. W prawej kolumnie tabeli znajduje się odpowiednik danej funkcji w VBA.

Na niebiesko oznaczone zostały funkcje, których odpowiedniki należą do funkcji wbudowanych VBA, omówionych podczas tej lekcji.
Zielonym kolorem oznaczono funkcje, które są wywoływane za pomocą polecenia Application.WorksheetFunction.
Czerwonym kolorem zaznaczono funkcje arkuszowe, które nie są dostępne w VBA (oczywiście zawsze można samodzielnie dopisać własne wersje tych funkcji).